We wrześniu 2019 roku weszło w życie Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 września 2019 roku zmieniające rozporządzenie Ministra Kultury w sprawie rzeczoznawców Ministra Kultury w zakresie opieki nad zabytkami. Jako Stowarzyszenie byliśmy uprawnieni do rekomendowania kandydatów na rzeczoznawców (i z tego uprawnienia korzystaliśmy), dlatego wysłaliśmy nasze uwagi, pomimo że projekt ten nie został poddany konsultacjom społecznym.
Brak konsultacji społecznych dziwi tym bardziej, że utrzymano w mocy zapis, że jednym z warunków uzyskania statusu rzeczoznawcy jest “pisemna rekomendacja stowarzyszenia, uczelni lub instytucji kultury wyspecjalizowanych w opiece nad zabytkami”.
Nasze uwagi nie zostały uwzględnione. Poniżej je zamieszczamy, jak i link do odpowiedzi MKiDN, którą otrzymaliśmy pod koniec listopada 2019 roku.
Nasze wątpliwości budziły i w dalszym ciągu budzą następujące kwestie w zmianach zapisów rozporządzenia:
- Przede wszystkim obawiamy się, że proponowana regulacja uniemożliwi rekomendowanie na rzeczoznawcę osoby niemającej wykształcenia wyższego, ale będącej fachowcem w swojej dziedzinie, np. związanej z pracami konserwatorskimi, pracami restauratorskimi lub badaniami konserwatorskimi określonymi w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.Zgodnie z art. 37a kierować tymi pracami mogą również osoby, które ukończyły szkołę średnią zawodową oraz mają tytuł zawodowy albo wykształcenie średnie lub średnie branżowe i dyplom potwierdzający posiadanie kwalifikacji zawodowych w zawodach odpowiadających danej dziedzinie lub dyplom mistrza w zawodzie odpowiadającym danej dziedzinie. Jeśli intencją proponowanej zmiany nie było pozbawienie takich osób ubiegania się o status rzeczoznawcy, to należałoby to zaakcentować.
- Nasze wątpliwości budzi również umożliwienie Generalnemu Konserwatorowi Zabytków zwrócenie się do jednego lub kilku wojewódzkich konserwatorów zabytków o wyrażenie stanowiska o kandydacie na rzeczoznawcę. Przede wszystkim wydłuży to procedurę zamiast ją usprawnić, co jest celem nowelizacji rozporządzenia. Jednakże istotniejsze jest to, że ocena wojewódzkiego konserwatora zabytków będzie subiektywna oraz może uzależnić rzeczoznawcę od konserwatora. Sensem rzeczoznawstwa jest dążenie do wydawania niezależnych i bezstronnych opinii, opartych na wiedzy i doświadczeniu. O randze rzeczoznawcy powinny świadczyć jego dokonania, a nie zdanie nawet tak doświadczonych osób, jakimi są wojewódzcy konserwatorzy zabytków, którzy jednocześnie są grupą, która będzie korzystała z opinii i ocen rzeczoznawców.
Odpowiedź Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
MKiDN tłumaczy, że wprowadzone zapisy nie wykluczają uzyskania statusu rzeczoznawcy przez osoby niemające wykształcenia wyższego. Jednak my w dalszym ciągu mamy wątpliwości, gdyż został położony wyraźny nacisk na wykształcenie, odmiennie niż w poprzednim rozporządzeniu, w którym preferowano fachowość. Z pewnością zmiany te zostaną zweryfikowane przy kolejnych naborach rzeczoznawców. MKiDN podaje przykład 2 osób rzeczoznawców, które nie mają dyplomu ukończenia studiów wyższych, jednak uzyskały one nominację na podstawie zapisów rozporządzenia z 2004 roku.
W odniesieniu do zasięgania opinii u wojewódzkich konserwatorów zabytków o kandydacie na rzeczoznawcę również podtrzymujemy swoje wątpliwości. Przede wszystkim dlatego, że to konserwatorzy zazwyczaj korzystają z opinii rzeczoznawców, a nie zawsze są one zbieżne ze stanowiskiem konserwatorskim. Niemniej i w tym przypadku musimy poczekać na weryfikację tych zapisów po upływie kadencji obecnych rzeczoznawców.
