W 2018 roku, w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (art. 109c), wprowadzono karę ograniczenia albo pozbawienia wolności do lat 2 za poszukiwania zabytków za pomocą urządzeń technicznych bez pozwolenia konserwatora zabytków. Wcześniej nielegalne poszukiwania zabytków traktowano jako wykroczenie, a osoby dopuszczające się tego praktycznie nie podlegały żadnej karze. Na bazie tych doświadczeń, wobec narastającego problemu przestępczości skierowanej przeciwko dobrom kultury (m.in. rabowanie i niszczenie grodzisk, kurhanów, cmentarzysk pradziejowych, szabrowanie zabytkowych i wojennych cmentarzy), zaostrzono przepisy dotyczące poszukiwań zabytków z użyciem wykrywacza metali.
Jednak zarówno poprzednie, jak i obecne przepisy nie zabraniają poszukiwań zabytków. Każdy mógł i może je prowadzić, ale za pozwoleniem konserwatora zabytków. Dlaczego? Ponieważ przepis ten ma na celu ochronę dziedzictwa archeologicznego, poprzez zminimalizowanie prowadzenia poszukiwań na stanowiskach archeologicznych, czyli chronienie ich przed niszczeniem i rabowaniem.
W Polsce nie istnieje problem braku możliwości prowadzenia poszukiwań i nie funkcjonuje zasada – każdy poszukiwacz jest przestępcą.
W Polsce faktycznie istnieje problem z poszukiwaczami skarbów, ale z tymi, którzy chcą prowadzić poszukiwania wtedy, kiedy im to pasuje i na takim terenie, na który mają wstęp. Po prostu: wstaje rano – idzie w pole.
W ostatnim czasie nasiliły się naciski części środowiska detektorystów na urzędników państwowych, polityków i parlamentarzystów w celu poluzowania przepisów, a w zasadzie ich zniesienia.
Otrzymujemy informacje, że w sprawie zmian prawa dotyczącego ochrony zabytków toczą się jakieś prace w MKiDN. Jednak środowiska szczególnie zainteresowane tą problematyką (np. archeolodzy, konserwatorzy, muzealnicy) nie są zapraszane do konsultacji.
Dlatego postanowiliśmy naświetlić sytuację decydentom. Stanowisko Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich zostało wysłane do wszystkich Posłów i Senatorów RP oraz do najbardziej zainteresowanych rządzących, w tym do Premiera RP.
Zachęcamy Państwa do zapoznania się z argumentami osób, które zawodowo zajmują się ochroną zabytków – w naszym piśmie zawarte są m.in. informacje, dlaczego jest tak ważne, aby poszukiwania prowadzone były za pozwoleniem konserwatora zabytków. Mamy oczywiście świadomość, że środowisko poszukiwaczy zabytków nie jest jednolite – są w nim również osoby działające zgodnie z prawem; my również często korzystamy z pomocy takich osób.
I paradoksalnie – wbrew opiniom części środowiska poszukiwaczy skarbów, pomimo zaostrzenia przepisów liczba legalnych poszukiwań rośnie, a działalność osób skupionych w różnych grupach czy stowarzyszeniach jest ważna społecznie.
Inne materiały SNAP dotyczące tej problematyki:
Deklaracja archeologów w sprawie detektorystów
Pingback:Poszukiwacze skarbów kontra... (?) -
Pingback:Zabytek archeologiczny -
Pingback:Zabytek archeologiczny - Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich